Friedenskapelle

Elleringhausen (51.340862 | 8.538253)

Bedankt voor het leven

Dankbaarheid is nauw verbonden met verwondering. Het tilt ons uit ons alledaagse bewustzijn, waarin we nauwelijks beseffen wat het leven ons allemaal geeft.

Plotseling stroomt er iets door je heen, vreugdevol, opwindend, overweldigend, en je beseft wat een geschenk je hebt gekregen. Door een ander, door een gelukstreffer of gewoon door de vreugde om te leven. Het wordt bijzonder intens als dankbaarheid niet alleen wordt gevoeld, maar ook wordt uitgedrukt.

Het is deze intensiteit die ik voel als ik in de kleine kapel op de Ruthenberg bij Elleringhausen sta. Het bestaat alleen omdat de bouwers, allemaal mannen uit het dorp, hun eigen manier hebben gevonden om iets aan de wereld over te brengen. Over het lijden dat ze hebben meegemaakt, over hun dankbaarheid dat ze met hun leven zijn ontsnapt. Ze keerden terug van de oorlog. Sommigen waren gevangen genomen door Amerikaanse soldaten in het dorp zelf; witte vlaggen die aan de huizen hingen voorkwamen dat nog meer mensen stierven. Anderen keerden jaren later terug uit gevangenschap, sommigen pas eind vijftig. De wreedheden die ze hadden meegemaakt en zelf hadden begaan, legden de mannen het zwijgen op. Ze werden later de "stille generatie" genoemd. Ze trokken zich in zichzelf terug, piekerden, wanhoopten, probeerden te onderdrukken. Woorden waren niet hun ding. Ze gaven de voorkeur aan daden. De kapel, die ze steen voor steen zelf bouwden, hoog boven het dorp: dat was hun taal.

Ik zie kleine kleitabletten op de muren. Daarop staan plaatsnamen die diep in het collectieve geheugen van de Duitsers gegrift staan: Verdun, Stalingrad, Narvik, Sedan, Ysselstein, el-Amain. Ze staan voor slagvelden, kanonnenvoer, kadavergehoorzaamheid, massagraven. Een aantal kruizen op elke plaquette: het aantal gevallenen. Zelfs toen had Elleringhausen maar een paar honderd inwoners, waarvan er 41 omkwamen in de Tweede Wereldoorlog, een ongewoon hoog aantal. Eén familie verloor vier van de zes zonen; dit staat op een van de twee dodenplaten Die Linke en Rechts van het altaar.

Toen hij nog in het gevangenkamp zat, zwoer een van de mannen, Josef Isenberg, dat als hij dit alles zou overleven, hij een kapel voor de Moeder Gods zou bouwen. Hij vond repatrianten die zijn gevoelens deelden en mee wilden doen. Het duurde echter jaren voordat ze de schok van de gevechten te boven waren en aan de slag konden. De een droeg bij aan het architectonische plan, de ander aan de bouwmaterialen, sommigen zamelden geld in voor een klok en de gemeenschap doneerde het plein. Verdriet en troost lijken in gelijke mate de innerlijke fundamenten van de kapel te zijn. De kapel werd in 1967 ingewijd. Sindsdien staat het Mariabeeld in het midden van de schemerige ruimte. Het straalt stilte uit. Vrede van hart, vriendelijkheid van hart. Een echtpaar uit het dorp zorgt hier voor verse bloemen; ook zij hebben familieleden verloren in de oorlog.

Voor de rouwende en dankbare mannen was Maria de "Koningin van de Vrede", een titel die ze op de muur boven het altaar schilderden. Vrouwelijke zachtheid als genezing voor geleden ontberingen. Dat raakt me als bezoeker, zelfs vandaag, in heel andere tijden. Hoe vaak ben ik hard voor mezelf, met negatieve zelfoordelen, met niet aflatende eisen aan mezelf. Het stille uur in de kleine kapel maakt iets in me los, verzacht iets, maakt dat ik me ook dankbaar voel.

De mannen hebben toch een paar woorden gevonden. In het ruwe plaatselijke dialect staat bij de ingang geschreven: "Väy Heimkehrer und ne Masse Guttwilliger buggern der Mutter Guades vam gurren Friän tatum Danke dütt Kapelleken im Sumer 1967." Als iemand die geen Nederduits spreekt, begrijp ik deze uiting van dankbaarheid en goede wil. Ik denk dat ik tussen de regels door een andere boodschap lees: de wens om nooit meer oorlog te hoeven voeren.

Auteur: Michael Gleich