Friedenskapelle

Olsberg-Elleringhausen (51.340862 | 8.538253)

Dank voor het leven

Dankbaarheid is nauw verbonden met verwondering. Het tilt ons uit ons alledaagse bewustzijn, waarin we nauwelijks merken wat het leven ons allemaal geeft.

Plotseling stroomt er iets door je heen, vreugdevol, opwindend, overweldigend, en je beseft wat een geschenk je hebt gekregen. Door een ander, door een gelukstreffer of gewoon door de vreugde om te leven. Het wordt bijzonder intens als dankbaarheid niet alleen wordt gevoeld, maar ook wordt uitgedrukt.

Het is deze intensiteit die ik voel als ik in de kleine kapel op de Ruthenberg bij Elleringhausen sta. Het bestaat alleen omdat de bouwers ervan, allemaal mannen uit het dorp, hun eigen manier zochten om iets aan de wereld over te brengen. Over het lijden dat ze hadden meegemaakt, over de dankbaarheid dat ze met hun leven waren ontsnapt. Ze keerden terug van de oorlog. Sommigen waren gevangen genomen door Amerikaanse soldaten in het dorp zelf; witte vlaggen aan de huizen voorkwamen dat er nog meer mensen stierven. Anderen kwamen jaren later uit gevangenschap, sommigen pas eind vijftig. Welke wreedheden ze hadden meegemaakt en zelf hadden begaan, legde de mannen het zwijgen op. Later werden ze de "stille generatie" genoemd. Ze trokken zich in zichzelf terug, piekerden, wanhoopten, probeerden te onderdrukken. Woorden waren niet hun ding. Ze gaven de voorkeur aan daden. De kapel die ze zelf bouwden, steen voor steen, hoog boven het dorp: dat was hun taal.

Op de muren zie ik kleine kleitabletten. Daarop staan plaatsnamen die diep in het collectieve geheugen van de Duitsers gegrift staan: Verdun, Stalingrad, Narvik, Sedan, Ysselstein, el-Amain. Ze staan voor slagvelden, kanonnenvoer, kadavergehoorzaamheid, massagraven. Op elk paneel een aantal kruizen: het aantal gevallenen. Zelfs toen had Elleringhausen maar een paar honderd inwoners, waarvan er 41 omkwamen in de Tweede Wereldoorlog, een ongewoon hoog aantal. Eén familie verloor vier van de zes zonen; dit staat op één van de twee dodentabletten links en rechts van het altaar.

Toen hij nog in het gevangenkamp zat, zwoer een van de mannen, Josef Isenberg, dat als hij dit alles zou overleven, hij een kapel voor de Moeder Gods zou bouwen. Hij vond repatrianten die zijn gevoelens deelden en mee wilden doen. Het kostte hen echter jaren om de schok van de gevechten te boven te komen en aan het werk te gaan. De een droeg bij aan het architectonische plan, de ander aan bouwmaterialen, sommigen zamelden geld in voor een klok, de gemeenschap schonk de locatie. Verdriet en troost lijken evenzeer de innerlijke fundamenten van de kapel te zijn. In 1967 werd het gewijd. Sindsdien staat het Mariabeeld in het midden van de schemerige ruimte. Het straalt stilte uit. Vrede van hart, vriendelijkheid van hart. Een echtpaar uit het dorp zorgt hier voor verse bloemen; ook zij hebben familieleden verloren in de oorlog.

Maria was de "Koningin van de Vrede" voor de rouwende en dankbare mannen; ze schilderden deze titel op de muur boven het altaar. Vrouwelijke zachtheid als genezing voor geleden ontberingen. Dit raakt me als bezoeker, zelfs vandaag, in heel andere tijden. Hoe vaak ben ik hard voor mezelf, met negatieve zelfoordelen, met niet aflatende eisen aan mezelf. Het stille uur in de kleine kapel lost iets in me op, verzacht iets, laat me ook dankbaar zijn.

De mannen hebben toch een paar woorden gevonden. In het ruwe idioom van de regio staat bij de ingang geschreven: "Väy Heimkehrer und ne Masse Guttwilliger buggern der Mutter Guades vam gurren Friän tatum Danke dütt Kapelleken im Sumer 1967." Deze uiting van dankbaarheid en goede wil is iets dat zelfs ik, als iemand die geen Nederduits kent, begrijp. Tussen de regels door meen ik een andere boodschap te lezen: de wens om nooit meer oorlog te hoeven voeren.

Auteur: Michael Gleich