Schmallenberg

84 districten liggen verspreid over het gemeentelijk gebied van Schmallenberg - de grootste gemeente in Westfalen. Sommige zijn zo klein dat het inwoneraantal slechts enkele cijfers bedraagt. Daartussen is er veel ruimte voor natuur en duisternis in de nacht. Daarom biedt het Sauerland een sterrenhemel zoals weinig andere regio's in Duitsland, vooral in de winter bij helder weer.

Dicht bij de sterren

"Hoe kouder de winterdag, hoe helderder de hemel" is een oud gezegde onder amateursterrenkundigen. Laten we op een echt koude winterdag de proef op de som nemen.

Warm licht schijnt uitnodigend uit de ramen van de Schäferhof in de wijk Jagdhaus in Schmallenberg. We nemen de uitnodiging aan en nemen plaats voor de open haard. Het is precies de juiste sfeer voor een gezellige afsluiting van de dag met winterse drankjes, gezellige warmte en een langzaam begin van slaperigheid. Hoe gezellig het ook is, het past niet in onze andere plannen. We zijn hier alleen om op te warmen. We hebben het vermoeden dat we dat wel eens nodig zouden kunnen hebben. Het echte programma voor vandaag begint pas als we ons hebben opgewarmd bij het vuur.

Stefan Schwope wacht ons op in een hut onder de skilift van Schmallenberg. Hij behoort tot de "Heimatfreunde", een groep lokale bewoners die kleine groepen gasten hun hobby's, hun werk of gewoon hun dagelijks leven laten delen. Het programma varieert van een wandeling met de beroemdste tijdschriftuitgever van Sauerland tot een wandeling met een jager, een praatje in een magische tuin en van een wandeling met kaas en wijn tot een kruidenkookcursus. Het innovatieve en vooral zeer individuele aanbod heeft de Schmallenberg Heimatfreunde de ADAC Tourism Award voor NRW opgeleverd. Bezoeken aan de Schmallenberg Heimatfreunde kunnen worden geboekt via de website van Schmallenberg Sauerland Tourismus.

Allereerst nodigt onze gastheer Stefan Schwope ons uit in de woonkamer van zijn liefdevol gerestaureerde cottage. In elk hoekje en gaatje staan bizarre en technische voorwerpen. De spiegeltelescoop in een hoek is zo groot dat we ons afvragen hoe hij die in het kleine kamertje heeft gekregen. Ervoor staat een gloeiend model van de maan. Knipperende technische apparaten met functies die voor de leek volkomen ondoorgrondelijk zijn, doen denken aan robotonderdelen. Astronomische boeken, sterrenkaarten en 3D-geprinte modellen van maankraters maken het plaatje compleet.

Met niet aflatende vrolijkheid, enthousiasme, humor en vooral grote deskundigheid legt hij geduldig de functies uit van de apparaten die ons gaan vergezellen in de bergen van Sauerland. Een van de 3D-geprinte modellen op tafel laat echter geen berg op de maan zien. "Dat is de Wilzenberg," verduidelijkt Stefan Schwope, "en vlak ernaast staat de Blinker II sculptuur op de WaldSkulpturenWeg. Daar willen we nu naartoe."

De WaldSkulpturenWeg is een wandelroute van Schmallenberg naar Bad Berleburg, waarlangs elf grote moderne sculpturen van internationaal bekende kunstenaars staan. Indicator II staat op een bergzadel tussen Grafschaft en Almert, direct naast de Wilzenberg. De dorpen aan zijn voeten liggen zo diep in het dal dat hun licht niet storend is - tenminste niet op een nacht die zo Extrem-Extrem helder is als deze. Waas in de lucht zou natuurlijk het licht uit de dalen omhoog zuigen, maar bij -20ºC is er geen waas.

Deze nacht is de hemel echt helder. We denken alleen dat we een wolkenband hebben gespot vanaf de Wilzenberg recht door het zenit boven ons. Stefan Schwope moet glimlachen: "Dat is geen wolk maar de Melkweg, ons thuisstelsel. Om het met het blote oog te zien, moet het echt helder en donker zijn." Het moet behoorlijk helder en donker zijn, althans we beginnen te verstijven terwijl Stefan Schwope zijn kleinere telescoop richt op een plek tussen de sterren. "En dit is Andromeda, ons naburige sterrenstelsel," leren we, "het neemt bijna net zoveel ruimte in aan de nachthemel als de schijf van de volle maan." Niemand van ons wist dat, we dachten dat verre sterrenstelsels slechts stipjes aan de nachtelijke hemel waren. Het Werden is zo fascinerend dat de temperaturen vergeten worden.

Een paar jaar geleden beschuldigde een bezoeker van een noorderlicht fototentoonstelling mij ervan dat de beelden computergegenereerd waren. Zijn reden voor zijn vermoeden was dat er niet zoveel sterren te zien waren als op de foto's. Wat zou deze sceptische stadsbewoner zeggen als hij kon zien wat zich nu boven ons uitstrekt: een zee van miljarden lichtpuntjes en heel zwakke glinsterende vlekken. Het uitzicht op de winterhemel is een attractie van Sauerland.

De grotere telescoop is nu gericht op een van deze vlekken. Het is te zien net onder de middellijn die wordt gevormd door drie sterren in een enigszins scheve rechthoek van bijzonder helder schijnende sterren. Helaas kunnen we er niet doorheen kijken. Er is een camera op de telescoop gemonteerd. Het uitlijnen is absoluut millimeterwerk, de camera moet immers een hele tijd belichten om te onthullen wat Stefan Schwope ons wil laten zien. Omdat de aarde niet stilstaat, maar draait onder de sterrenhemel, moet de telescoop met een geavanceerde techniek worden gevolgd om het onderwerp in de zoeker te houden. De knutselaar in Stefan Schwope heeft het benodigde apparaat zelf ontworpen en gebouwd. Wanneer het voltooide beeld op de laptopmonitor onder het telescoopstatief verschijnt, zijn we verbaasd over de kleurenpracht - we zien de Orionnevel, een kosmische gasnevel tussen de sterren in heldere kleuren.

Ondertussen kijkt Stefan Schwope door een veel kleiner optisch apparaat. "Wil je zien wat daar ritselt?" vraagt hij, "Dat zijn herten in de weide vlak onder ons." Met zijn nachtkijker kunnen we zien wie ons in de gaten houdt. Om de een of andere reden zijn onze vingers een beetje te stijf om het apparaatje goed vast te houden, maar uit puur enthousiasme kunnen we niet bedenken wat dat zou kunnen zijn.

Klaus-Peter Kappe