Kirchhundem

De bosrijkste gemeenten van Westfalen vormen de hoekstenen van de Sauerland-Wanderdorpen: Brilon in het noorden en Kirchhundem in het zuiden - waar de naaldbomen het hele jaar door voor bosgroen zorgen. Het bos is in beweging en niet desondanks, maar juist daardoor is het een garantie voor prikkeling van alle zintuigen.

Kinderen van de natuur

Stilte? Als je gewend bent aan het constante geluid van een stad, dan ontdek je dat in bijna elk bos van Sauerland. Maar als je beter luistert, zul je merken dat de volledige afwezigheid van door de mens veroorzaakte geluiden ook hier geen regel meer is. Een van de weinige uitzonderingen is het Schwarzbachtal, het enige deel van Kirchhundem ten zuiden van de Rothaarkam. Het is een van de weinige dalen zonder enig menselijk geluid.

"Iedereen die het moment beleeft dat wij hier beleven, weet wat er bedoeld wordt als we het hebben over een plek van de ziel," vertelt boswachter Ralf Schmidt enthousiast. Hij staat op zijn favoriete plek in de natuur: op de Rothaarsteig over de Schwarzbach in het Schwarzbachtal tussen Röspe en de Rhein-Weser-Turm. Het is niet alleen een ongewone plek op de Rothaarsteig, het is tenslotte een van de weinige stukken waarop de langeafstandswandelroute van Brilon naar Dillenburg in Hessen eens niet de bergkam volgt, maar een dal doorkruist. De makers van de Rothaarsteig vonden dit terecht omdat dit dal zo bijzonder is. En jaren later werd juist dit dal gekozen als een van de ongeveer veertig Sauerland-Seelenorte - plaatsen van bijzondere kracht, rust, schoonheid en misschien ook spiritualiteit. De zieleoorden hebben een belangrijk kenmerk: ze triggeren iets in mensen in elk jaargetijde - de Berlijnse journalist Michael Gleich, die alle zieleoorden heeft bezocht, spreekt van resonantie. Het kiezen van zielsverwante plaatsen als bestemming voor winterse natuurbelevenissen is dus zeker niet het slechtste idee.

De kleinere leden van Rangers Ralfs publiek zijn echter nog niet helemaal overtuigd. Het is erg vroeg in de ochtend en erg koud; de natuur lijkt bedekt met wit fluweel. De zon is ook nog niet echt wakker. Hij staat nog achter de bomen in het zuidoosten en komt maar langzaam op. Er verschijnt een vraag op hun gezichten: "Waarom moeten we zo vroeg op pad met zulk koud weer?" En dan geeft de zon het antwoord: eerst een korte gloed van een boomtop, dan is hij er binnen een paar seconden en overspoelt de vallei met goud. De vorst op alle bomen, struiken en droge grassen van afgelopen zomer gloeit goud-oranje. Kleine mistwolkjes exploderen, lichten op en verdwijnen in de ochtendzon. Vogelgezang zou bij dit tafereel passen, maar de gevederde zangers houden hun snavels liever dicht in deze tijd van het jaar. In plaats daarvan ruikt het naar vorst en frisheid - een karakteristiek mengsel.

De zintuigen gaan open en nu heeft Ranger Ralf de volledige aandacht van iedereen die luistert. Hij vertelt ons wie waar slaapt en wat er ondanks de winter in de natuur gebeurt. Hij neemt ons mee naar een vijver met een fijne ijskorst en leven eronder. In een sparrenbos vertelt hij hoe groot een paddenstoel is. Wat er in de herfst uit de naaldbodem piept, zijn slechts de vruchtstengels. Niemand weet precies hoe groot het eigenlijke levende organisme kan Werden dat in de bosgrond verborgen zit. Misschien zijn paddenstoelen wel de grootste organismen op aarde. Een honingzwam in Oregon zou 1200 voetbalvelden groot zijn, 8.500 jaar oud en 400 ton wegen. Het leven kan enorm zijn.

Maar winterlicht gaat niet alleen over licht in de natuur. Elke ochtend en elke avond, overal - zowel in de natuur als in dorpen en zelfs in steden - is er het "blauwe uur". Het hoeft niet per se 60 minuten lang te zijn, maar het is zeker heel blauw en volledig onafhankelijk van het weer. In de schemering is er overal ter wereld twee keer per dag een periode van koninklijk blauw licht. Hoe noordelijker je bent, hoe langer deze fase duurt. In Duitsland duurt het 20 tot 30 minuten. De blauwe fase van de schemering is vooral aantrekkelijk als er warm kunstlicht in geel en oranje aan wordt toegevoegd.

We beleven dit moment voor de Schrabben Hof in Silberg. Ulrike Wesely - een freelance musicus en theaterdocent - verwelkomt ons op de grote binnenplaats in het centrum van het oude mijndorp. Ze is de directeur van Kulturgut Schrabben Hof en ook de artistiek directeur van de vereniging MuT Sauerland e.V. MuT staat voor muziek en theater, maar er is ook een beetje t nodig om een project als dit tot leven te brengen in een dorp dat te klein is om een eigen herberg te hebben. Sinds 2012 organiseren zij en haar team het theater- en cultuurprogramma op Schrabben Hof. De boerderij is ook een museum van lokale geschiedenis - vol dierbare herinneringen aan vroeger, vol sfeer en natuurlijk, tot groot genoegen van de fotograaf, vol sfeervol licht.

Iedereen met een camera kan zich moeilijk losrukken van het licht in de evenementenhal onder het dak, waar de verleidelijke aroma's van de begane grond hevig concurreren met het licht. Daar worden wafels gemaakt volgens het speciale recept van Schrabben-Hof. Ook al is er geen herberg in Silberg, je kunt er toch stoppen om een hapje te eten. Het cultureel centrum zorgt ook voor eten en drinken. Niet alleen de jongere leden van de groep zijn blij met de culinaire afsluiting van de dag.

Klaus-Peter Kappe