Winterberg (51.139414 | 8.494376)

Rgoed - fout - goed

enscenering van een middeleeuwse rechtszaal op een afgelegen open plek in het bos in de buurt van de historisch gedocumenteerde locatie.

Het weer alleen al is een straf. Als ik vertrek uit Züschen, miezert het licht. Daarna gaat het harder regenen. Ik denk: oké, het kan erger. En het wordt nog erger: ik verdwaal in het bos op zoek naar de baan. Als ik eindelijk een heuveltje bereik, verandert de lucht van grijs naar zwart en breekt er een sneeuwstorm los. Ik zoek beschutting tussen de nabijgelegen beukenbomen. Midden op de dag wordt het somber, windvlagen schudden aan de takken en ik voel een rilling over mijn rug lopen. De gedachte komt bij me op: wat een perfecte omgeving voor deze plek! De contouren van de zeven esdoorns die het plein omringen zijn vaag in de schemering, ik ben helemaal alleen. In deze volledige afzondering en stilte is het gemakkelijk om oude beelden op te roepen:

Een aprilochtend in 1458, de dag des oordeels. In het midden van het plein vormt een machtig grijs blok steen de tafel van de rechter. De baron plaatst twee voorwerpen op de plaat, een Schwerte en een touw, woordeloos en met weloverwogen bewegingen. De wethouders staan in een halve cirkel om hem heen, elk van hen brengt de rituele groet terwijl hij zijn rechterhand op zijn linkerschouder legt: Voor de zeven is het duidelijk: het is een zaak van leven of dood. Zij zijn degenen die het weten, ze zijn beëdigd, er rust een grote verantwoordelijkheid op hen. Ze weten dat als een van hen het hof, zijn plaats en zijn straf onthult, ook hij zal worden opgehangen.

De kleine visjes, de kleine vergrijpen worden in het dorp berecht. Deze plek is anders, ver weg in het bos en onder de open hemel. God heb medelijden met iedereen die hier wordt veroordeeld! Een man wordt voor de stenen tafel van de rechter gebracht. De boer wordt beschuldigd van moord, hij zou zijn buurman hebben doodgestoken. Een "vemwrogiges" misdaad, het hoort voor de Feme. Als hij onder de schepenen gezworen getuigen heeft die getuigen van zijn onschuld, is er een kans dat hij levend zal ontsnappen. Maar dat blijkt uit het proces: Dat heeft hij niet gedaan. De baron spreekt het doodvonnis uit.

Een zonnestraal brengt me terug naar het heden. Het wolkendek is opgetrokken. Het wordt plotseling warmer en mijn jas droogt op. Ik hurk neer op een van de platte stenen blokken die verspreid liggen op de open plek, wat erop wijst dat hier iemand recht heeft gesproken. Vragen komen op: Wat betekent rechtvaardigheid eigenlijk voor mij? Is het leven eerlijk? Bestaat er zoiets als goddelijke rechtvaardigheid? Of zijn oordelen altijd menselijk, ingebed in tijd, plaats en cultuur? Ik ga op de andere stenen pleinen zitten. Elk plein biedt een ander perspectief. Ik kan de wanhoop van de beschuldigde voelen; de wens van de juryleden dat de vrede in het dorp wordt hersteld; de innerlijke strijd van de vrije graaf, die zijn macht over leven en dood Wissen en alles goed willen doen. Er is ruimte voor zeer tegenstrijdige gevoelens in de rechtszaal in de open lucht.

Terwijl ik terugloop richting Züschen, denk ik na over wat ik heb meegemaakt. Er deden veel gruwelverhalen de ronde over de Feme in de Middeleeuwen. De geheimhoudingsregels voedden de fantasie van de mensen. Er gingen geruchten over willekeur en machtsmisbruik, over marteling en gevangenschap. Georganiseerde wreedheid. Vandaag de dag weten historici dat er ook corruptie en machtsmisbruik was. Maar het aantal doodvonnissen was vrij laag. De veroordeelden konden in beroep gaan bij andere vrije rechtbanken. Er waren rituelen en regels, een strijd voor recht en rechtvaardigheid. Het doel was om de vrede in de dorpsgemeenschappen te bewaren. De Tien Geboden moesten ook met seculiere middelen worden afgedwongen.

Misschien, denk ik terwijl ik uit het bos stap en de eerste vakwerkhuizen zichtbaar worden, waren de Middeleeuwen niet zo duister als altijd wordt beweerd. Mensen wilden ook toen gerechtigheid. Zelfs toen al waren er pogingen om een einde te maken aan het recht van de sterkste en om geweld te beteugelen. Feme was een van hen.

Auteur: Michael Gleich