Kerk en kerkhof van Wormbach

Schmallenberg, Alt Wormbach 2 (51.167282 | 8.257041)

Levende dood

Romaanse bedevaartskerk met afbeeldingen van de tekens van de dierenriem die uniek zijn in Europa. Omgeven door een van de laatste uniform vormgegeven begraafplaatsen in Sauerland.

Als je de kerk in wilt, moet je over het kerkhof. En het is heel levendig. De omringende muur met zijn spleten en nissen is een biotoop voor mos en muurbrekers, gevlekte varens en slingerplanten. 300 jaar oude lindebomen staan in een cirkel als in eerbied. Een vuursalamander kruipt in slow motion naar zijn plek in de zon, die zijn eerste verwarmende stralen uitzendt. Het verlengt de houten kruizen, die in keurig omcirkelde rijen staan en voor lange schaduwen zorgen. Nu de zon opkomt, wordt het duidelijk dat alle graven naar het oosten wijzen. Ze liggen niet op een kerkhof buiten het dorp, maar vlak naast de kerk. De doden en de levenden zijn buren. Eenvoudige elegantie op de graven: een priester maakte ooit een einde aan de schoonheidswedstrijd om te zien welke boer de dikste grafsteen had en bestelde eenvoudige houten kruisen. Iedereen, arm of rijk, moet in de rij staan. Iedereen is gelijk voor de dood.

Tussen de graven verrijst een levensboom, symbool voor het vreedzaam samenleven van leven en dood. Op Paaszondag 1945, een van de laatste dagen van de oorlog, toen de kerk vol was, fungeerde de boom als reddingsboei. Een geallieerd vliegtuig liet een bom van 500 kilogram vallen. Deze raakte de boom en zijn takken absorbeerden de explosieve lading. De bom landde in de zachte aarde tussen twee graven zonder te exploderen. De levensboom overleefde het ook. Tegenwoordig compenseert hij de oorlogsverwonding met drie stekels.

Als jongen liep Johannes Tigges elke dag over het kerkhof op weg naar school. Eind jaren 1950 wekten hoge steigers in de kerk zijn nieuwsgierigheid. Schilders en kunstenaars werkten onder het kruisgewelf. Op een dag wenkten ze hem en mocht hij naar boven klimmen. Werden er getuige van hoe verf werd verwijderd met fijne paletmessen. Daaronder werd het symbool van de weegschaal onthuld. Een magische daad. "Ik werd toen gegrepen door deze kerk," herinnert Tigges zich. Hij leidt al meer dan 20 jaar mensen door de Sint-Petrus en Sint-Pauluskerk en vertelt verhalen over ware gebeurtenissen en grote mysteries.

Het is bewezen dat de huidige kerk rond 1250 werd gebouwd. Laatromaanse bouwstijl, aardkleurige schilderingen. Er waren echter veel oudere voorgangers op dezelfde plek. En het spoor leidt naar onzeker terrein: stond de oorspronkelijke kerk van de regio Sauerland in Wormbach? Een houten gebouw opgericht door de missionaris Bonifatius in de achtste eeuw? Was hier al in de Keltische tijd een machtsplaats? Misschien: "In die tijd was het motto van de missionarissen: Bouw de kerken op de cultusplaatsen van de Germanen." Slimme zet, heidense plaatsen herinterpreteren in christelijke termen en gebruik blijven maken van hun macht.

Johannes Tigges is gefascineerd door de twaalf dierenriemsymbolen sinds zijn ervaring op het schildersschavot. Hij vermoedt een invloed van de benedictijnen uit het nabijgelegen klooster Grafschaft. Hun rijkdom aan kennis omvatte ook astronomische kennis. Misschien hebben ze zelfs zelf het penseel gehanteerd. De sterrenbeelden lijken een boodschap te verkondigen. Ze zijn zo gerangschikt dat het lijkt alsof ze een soort kalender zijn. Met behulp van de stand van de zon en de lichtinval door de ramen was het mogelijk om de datum van het belangrijkste christelijke feest, Pasen, af te lezen als een verplaatsbare feestdag.

De kerk heeft altijd op het kruispunt van belangrijke routes gestaan. Lichamen werden soms over vele kilometers over de zogenaamde dodenroutes vervoerd om in Wormbachse aarde te worden begraven. Via de Heidenstraße die van Keulen naar Kassel liep, drongen christelijke bekeerlingen het Germaanse gebied binnen. Vandaag de dag siert de gele schelp op een blauwe achtergrond lange stukken van deze route, als symbool voor de Jakobsweg.

Wat is de waarheid achter alle speculaties en raadsels? "Voor mij is het bewezen dat Wormbach al in voorchristelijke tijden een zeer belangrijke plaats was." Cultusplaats, kruispunt, cultuurgoed, tegenwoordig geïdentificeerd als een "plaats van de ziel". Johannes Tigges vertelt over een spirituele ervaring die hij onlangs in de kerk had. "Ik ging 's avonds laat met vier anderen in een van de kerkbanken zitten. Het was pikdonker, op het eeuwige licht na. We hadden afgesproken om een half uur lang niet het minste geluid te maken." Tot op de dag van vandaag verwondert hij zich over wat er daarna gebeurde. Geleidelijk kwamen de contouren van de pilaren en gewelven tevoorschijn uit de duisternis, "de kerk werd licht in het donker."

Tijdens de Spirituele Zomer kwamen boeddhisten, joden, hindoes en moslims samen in de kerk naast christenen. Ze spraken over de betekenis van licht in hun respectievelijke religies. "Het waren prachtige harmonieuze momenten, dat vond ik krachtig." Ik ervaar Johannes Tigges als een van die tolerante, uitnodigende vertellers die plekken van de ziel kunnen laten stralen. Je hebt achtergrondkennis nodig om zo'n plek te begrijpen. Maar je kunt ook iets open laten. Onbeantwoorde vragen. Een paar geheimen. Onopgeloste raadsels. Dat geeft de verbeelding de ruimte om te spelen.