Winterberg en Hallenberg
Kahler Asten, Ziegenhellen, Heidekopf en Bollerberg - nergens anders in het Sauerland vind je zoveel uitstekende uitkijktorens op zo'n klein oppervlak. De steile berghellingen van Winterberg en Hallenberg vormen de grens tussen Wittgenstein, Hessen en het Sauerland - en vanaf de torens op de grensbergen kun je in al deze regio's kijken.
Winterberg en Hallenberg - grenzüberschreitende deurtocht
Zijn er populairdere wandelbestemmingen dan uitkijktorens? Misschien een verzorgde berghut. Op de Kahler Asten zijn er horecagelegenheden, een toren en van daaruit leidt de Sauerland-Höhenflug naar andere hoogtepunten.
In Winterberg zoeken mensen hun grenzen op. Een bobsleebaan van wereldklasse, de grootste skicarrousel ten noorden van de Alpen, halsbrekende mountainbikeroutes - iedereen kan hier zijn grenzen testen. Vandaag reis ik ook als grensganger - te voet langs de grens van Sauerland met Wittgenstein en Hessen.
Hoger dan het beginpunt van mijn tocht kun je in het Sauerland niet komen. Er is geen toren op de Langenberg, de hoogste berg van Westfalen, en de radiotoren op de Hunau is natuurlijk gesloten voor wandelaars. Dit maakt het uitzichtplatform op de Kahler Asten het hoogste punt in Westfalen dat we te voet kunnen bereiken. "Dit is een heel bijzondere plek om te werken," zegt Gerhard Kappe, weerwaarnemer voor de Duitse weerdienst op het weerstation Kahler Asten. "Ik ben hier al sinds 1990 op de berg. De wandelaars kijken me altijd jaloers aan dat ik hier elke dag mag zijn, waar zij de beste uren van hun vakantie doorbrengen. Maar als je hier elke dag om vijf uur 's ochtends moet zijn voor je werk, moet je je er soms doorheen vechten. In de winter moet ik de auto soms langs de hoofdweg laten staan. En het sneeuwt hier 's winters veel meer dan in de dalen. Of tijdens stormen! Dan denk je dat de toren wegvliegt." De Kahler Asten is zeker geen gewone werkplek.
Als ik Gerhard Kappe vraag of ik een mooie zonsondergang kan verwachten, haalt hij zijn schouders op: "Ik zou er niet op wedden. Er komen vandaag nog een paar buien uit het westen. Er zou ook een kleine onweersbui kunnen vallen. Maar dat kan ik niet met zekerheid zeggen. We verzamelen de gegevens alleen hier. De voorspellingen worden opgesteld in Essen en Offenbach. Maar als je een tip wilt: Neem de Sauerland-Höhenflug tot aan Hesborn en dan tot aan de Bollerberg. Met dit weer ben je verzekerd van een prachtig landschap op deze schilderachtige route."
Dat wil ik natuurlijk niet missen. Ik fiets langs de grens met Wittgenstein naar Ziegenhellen. Ik haal nog net de schuilhut ervoor om mezelf te redden van een flinke regenbui. Als het weer droog is, pakken donkere wolken zich nog steeds samen aan de hemel. Het is maar goed dat ik een flitser bij me heb. Daarmee kan ik een paar mysterieuze foto's maken van de toren op de Ziegenhellen. En plotseling is de lucht weer blauw. Deze snelle verandering is natuurlijk een droom voor fotografen.
Vanaf het balkon van het Sauerland, de Heidekopf-toren boven Hallenberg, heb ik al snel uitzicht op het grensgebied tussen het Sauerland en Hessen. Cultuur, politiek, religie, taal - wie grenzen wil opzoeken, vindt daar genoeg mogelijkheden voor, maar ook wie grenzen wil opheffen. In Braunshausen bezoek ik de boerderij van Dorle en Albe Schmidt met een rozentuin en een kunstatelier. De erfgrens is verwijderd en de tuin is open voor iedereen: een mengeling van verse bloemen en verval, jonge scheuten die rond oude tuinmeubels groeien, historische tuin- en geneeskrachtige planten, oude fruitbomen en een oude boerderij die alleen heel voorzichtig is gemoderniseerd.
"Onze tuin en studio staan open voor iedereen die bij ons aanklopt," legt Dorle Schmidt uit. Dat moet je trouwens letterlijk nemen. De deur van de Schmidts heeft geen elektrische bel, maar een oude deurklopper. "Er zijn hier zoveel plekken waar je kunt vertoeven, waar je gewoon kunt vertragen met al je zintuigen en waar je je weer helemaal op jezelf kunt richten. We wilden dit niet alleen voor onszelf houden, maar ook delen met anderen." Kunsttentoonstellingen, lezingen en andere evenementen maken deel uit van het Spirituele Zomerprogramma. "We zitten hier behoorlijk aan de rand van Sauerland," voegt Albe Schmidt toe, "maar daar gaat het juist om. Bij het Spirituele Zomerprogramma gaat het er niet alleen om dat één dorp iets te bieden heeft. Je moet de hele regio zien als iets dat iets te bieden heeft en verbindt - vooral over de grenzen heen."
En mijn grensoverschrijdende wandeling gaat creatief verder naar wat waarschijnlijk de meest ongewone uitkijktoren van het Sauerland is: de Sauerland-Stabil-Stuhl tussen Hallenberg, Liesen en Hesborn, een toren in de vorm van een reuzenstoel. Vanaf dit interessante exemplaar op mijn deurtocht heb je vooral uitzicht op het glooiende, open weidelandschap in het naburige Hessen. Achter de rug van de stoel doemt echter een echte berg van Sauerland op, het eindpunt van mijn wandeling, de Bollerberg.
Gerhard Kappe van de Duitse weerdienst beloofde me niet te veel. Als ik op de toren van de Bollerberg sta, blaast een harde, ijzige wind me vanuit het noordwesten tegemoet. Een donkerblauwe, bijna zwarte wolk bouwt zich op achter de Kahler Asten. "Er komt iets aan!" zeggen de Sauerland - en de eerste druppels vliegen al in mijn gezicht. Maar achter de wolk verschijnt weer een strook gouden zonlicht en dus zet ik door. En ik word beloond voor mijn doorzettingsvermogen: het zonlicht komt als gouden honing onder de wolk vandaan en stroomt de dalen rond Züschen in - een magisch moment - beelden van spirituele kracht op de Grenzgängerweg.
Klaus-Peter Kappe