Lennestadt en Kirchhundem
Elke vierkante meter grond in het Sauerland is ooit door mensen bewerkt en gevormd. Sommige vallen meer op dan andere. Tal-Vital - het kuurpark in Saalhausen in Lennestadt - is volledig opnieuw ontworpen in typische Sauerland stijl met lokale materialen - creatief en zorgvuldig als onderdeel van de natuur. Saalhausen is schilderachtig gelegen in het Lennetal. Het is omgeven door bossen, vooral in het zuiden in Kirchhundem, de dichtst beboste gemeente van Westfalen. Deze buitengewone plaatsen zijn net zo ongerept als het Schwarzbachtal of de kliffen van Oberhundem, vooral omdat sommige gebieden jaren geleden zijn gerenaturaliseerd als onderdeel van bijna-natuurlijke bosbouw.
Lennestadt en Kirchhundem - bos - natuur - parkvormig landschap
Uitgestrekte silhouetten bedekt met bos tot aan de horizon - sparren, beuken, dennen, lariksen, berken, esdoorns - afgewisseld met brem, vingerhoedskruid en kruiden. Wat een ver uitzicht! Zijn we niet in een oerbos?
"Nee, het is allemaal door mensenhanden gemaakt. Vroeger waren de valleien vol moerassen en de beukenbossen op de hellingen waren zo dicht begroeid dat niemand erdoorheen kon," zegt boswachter Ralf Schmidt, helemaal niet buiten adem. Natuurlijk ben ik alleen gestopt om een foto te maken en de krachtige beweging van mijn borstkas is natuurlijk alleen te danken aan mijn enthousiasme voor het uitzicht. We staan aan het einde van een smal kronkelend pad dat ons door een kathedraal van oude bomen van het Krenkelbachtal bij Kirchhundem-Heinsberg naar de Rothaarsteig heeft geleid. Het uitzicht vanaf de bergkam compenseert de bijna alpiene klim volledig.
Nu gaat het terug naar beneden aan de andere kant van de Rothaarkam naar Schwarzbachtal, een van de 42 Sauerland-Seelenorte. Op de brug over de beek vertelt Ralf enthousiast: "Dit is mijn favoriete plek. Ik heb altijd het gevoel dat ik hier helemaal tot rust kom. Ik kan mijn gedachten volgen. De omgeving is prachtig, de kleuren zijn mooi en bovenal is het hier heerlijk rustig. Je hoort echt alleen wat het bos zegt en verder niets. Als de mist opstijgt uit de natte weiden in de eerste ochtendzon - als de vlinders 's middags zonnebaden op de stenen bij de beek - als de krekels 's avonds tsjirpen in het hoge gras ..." Geen weg, geen plaats ver of dichtbij verstoort de idylle. Het Schwarzbachtal is jaren geleden op grote schaal gerenaturaliseerd. Hier krijg je een idee van het oorspronkelijke natuurlijke landschap dat het Sauerland ooit kenmerkte.
Terwijl we naar de Rhein-Weser-Turm klimmen, vertelt Ralf me over zijn baan als een van de tien boswachters bij de dienst voor bosbeheer en houtverwerking van Südwestfalen. Hij en zijn collega's zijn elke dag in het bos om de wandelpaden en vooral de wandelaars te verzorgen. Hij leidt groepen, repareert bankjes, controleert de bewegwijzering en "houdt alles in de gaten". Maar bovenal neemt hij de tijd om een praatje te maken met iedereen die hij onderweg tegenkomt en die iets over de natuur wil leren.
Terwijl we vanaf de Roßnacken op Lennestadt neerkijken, praten we over dieren. "Vossen en hazen, wilde zwijnen, herten en herten - ja, en nu ook bizons - ze leven allemaal vrij in onze bossen. Helaas kan ik natuurliefhebbers maar zelden zulke grote dieren laten zien. Ze verstoppen zich heel goed. Maar als je je ogen open doet, zul je zeker fascinerende dieren zien - hele kleintjes. Eerlijk gezegd ben ik vooral gefascineerd door de insecten - de verscheidenheid aan vormen en kleuren," zegt Ralf enthousiast terwijl hij naar een distel wijst. Ik zie alleen maar groen. Dan beweegt er iets. Een krekel zit op de distel in het licht van de ondergaande zon. Zelfs de boswachter maakt snel een foto.
Bosbouw in Südwestfalen moet dicht bij de natuur staan: "Gemengde bossen met bomen van verschillende leeftijden in één gebied, gezonde ondergroei, biodiversiteit. In zulke bossen zorgen veel dingen voor zichzelf. De bosbouwer die op een bepaald moment hout wil oogsten, hoeft minder in te grijpen. Dat is beter voor de natuur omdat veel soorten weer een plek vinden in de bossen. Het is beter voor wandelaars omdat ze de indruk hebben weer bijna door een oerbos te lopen. En het is beter voor de bosbouwer omdat hij minder geld hoeft uit te geven aan arbeid als de natuur er zelf voor zorgt dat stormen en plagen minder schade aan het bos kunnen aanrichten. Als er in zo'n bos een boom wordt geveld en te paard naar de bosweg wordt gesleept, is dat een geluk voor de natuur, want het licht bereikt nu de bosbodem en geeft de kleine boompjes de kans om op te groeien. Het is indrukwekkend om te zien hoe de race naar het licht de komende maanden begint."
Na zo'n wandeling moet je stoppen om een hapje te eten. In veel dorpen in Sauerland is er nog minstens één traditionele herberg - in Saalhausen zijn er meerdere. Aan de tafel naast ons wordt een enorme, klaargemaakte vis rondgegeven. De stamtafel van de vissers is bezet en we raken meteen aan de praat. "Deze komt uit de Lenne," zegt Raimund Schmidt trots terwijl hij naar de reusachtige vis wijst, "We hebben een deel van de Lenne gehuurd en brengen daar een deel van onze vrije tijd door - als we niet in het Tal-Vitalpark werken. Het kuurpark van Saalhausen is opnieuw ontworpen onder de naam Tal-Vital. De ontwerpers zijn erin geslaagd een park te creëren dat perfect in het Sauerland past: creatief, nuchter, met lokale materialen, geïntegreerd in de natuur, geworteld en modern. De Anglerstammtisch heeft de sponsoring overgenomen van de wateren in het park, de vijvers en de Lenne, die in zijn gerenatureerde bedding door de vitale vallei stroomt.
Even later sta ik met de steltlopers van Raimund Schmidt tot aan mijn borst in de Lenne en maak foto's van de mannen aan het werk. De eigenaar van de steltlopers somt op vanaf de oever: "We ruimen omgevallen bomen op, vissen algen weg en verzamelen afval. We ruimen alles op wat er niet zo mooi uitziet." Het kost veel tijd en als ik vraag waarom ze op vrijwillige basis zoveel moeite doen, kijkt hij nogal verbaasd: "We wonen hier en we zorgen ervoor dat alles in onze buurt zo mooi mogelijk is. Het hele gemeenschapsleven in Saalhausen is zo dat iedereen taken op zich neemt. Zo werkt het dorpsleven. We willen tenslotte in een mooi dorp wonen." Typisch Sauerland - de dorpen zijn zoals ze zijn omdat de mensen dat zo willen. En dat merken bezoekers ook: dorpen als Saalhausen zijn geen pittoresk achtergrondstadje, maar een authentiek, levend stukje Sauerland.